Liza Titawano

De consument wordt doodgegooid met adviezen voor bewust, verantwoord en biologisch voedsel. Maar wat als je geen tijd hebt je erin te verdiepen en toch duurzaam wilt eten?

“Eigenlijk is het heel gemakkelijk, duurzaam boodschappen doen, het is gewoon een kwestie van gewenning.” Volgens Corné van Dooren, kennisspecialist duurzame voeding van het Voedingscentrum moet je je er even in verdiepen, maar dan zit het er ook zo in. “Mensen kopen toch uit gewoonte vaak dezelfde dingen, dus als je daarin wat aanpassingen doet is een ander eetpatroon zo gemaakt.”

Waar moet je dan op letten per product, als je gehaast de supermarkt in loopt? Eerst is het goed om te kijken naar wat duurzaam precies is. Het is een breed begrip, maar het Voedingscentrum let vooral drie dingen: voedsel dat met respect voor mens, dier en milieu is gemaakt. “Mensen vinden dierenwelzijn na smaak en prijs het belangrijkst, maar gek genoeg weegt de milieubelasting van voeding vaak het zwaarst.”

Volgens Van Dooren belasten we het milieu met ons consumptiegedrag voor een derde met wat we eten. “Dus niet door op vakantie te gaan of door spullen te komen. De productie en energie die aan consumeren vooraf gaat is enorm.”

Behalve het letten op keurmerken en het eten van seizoensgroenten- en fruit, is duurzaam eten volgens Van Dooren vooral hetzelfde als de Schijf van vijf. Dit hulpmiddel, al in 1953 door het Voedingscentrum geïntroduceerd, adviseert voornamelijk gevarieerd en niet te veel te eten, met weinig verzadigd vet en veel groenten en fruit. “Dat houdt dus ook in dat je je niet te veel laat verleiden door aanbiedingen, dat je te veel koopt en het niet opeet, want dan gooi je het weer weg.” Dus hoe vertaalt zich dat naar een boodschappenlijst met basis ingrediënten?

Brood

Volkorenbrood is het meest gezond en het minst bewerkt. Dat betekent minder energie in het productieproces, maar vooral de vezels geven energie, je bent sneller vol en je hebt dus minder nodig. ‘Volkoren’ is een beschermde naam dus hiermee is een brood voor 100 procent van tarwe gemaakt. Allerhande andere bruine broden zijn mogelijk met mout gekleurd en niet per se vol vezels. En hoewel er in Nederland nauwelijks nog tarwe wordt verkocht en het graan dus uit Frankrijk of Duitsland of zelfs uit de Verenigde Staten moet komen, valt volgens Van Dooren de mate van vervuiling door transport mee. “Bovendien kun je het lang bewaren, dus hoeft het niet per vliegtuig te worden vervoerd. En transport per boot of vrachtwagen is minder vervuilend.”

Groenten en Fruit

Let hierbij vooral op het seizoen waarin je iets koopt en op de afkomst ervan. Tropische groenten en fruit komen van ver en moeten, net zoals zacht fruit, per vliegtuig worden vervoerd. Appels en peren komen daarentegen meestal uit Nederland en kunnen een heel jaar worden bewaard. Kasgroenten als komkommer, tomaat en paprika komen ’s winters vaak uit Spanje en dat kan weinig kwaad, hoewel ze wel worden vervoerd over de weg. Als ze echter in de winter uit Nederland komen zijn ze in een verwarmde kas gekweekt dan is meer schadelijk voor het milieu. Eigenlijk komen alleen de koolsoorten, wortels, witlof en uien nog standaard uit Nederland, zegt Van Dooren.

Vlees

Hiervoor geldt: eet het niet of vooral met mate en dan het liefst biologisch. Het houden van vee is erg milieubelastend, het kost voedsel, water en veroorzaakt CO2. En zelfs het houden van vee op een biologische manier is niet ideaal. Doorgaans leven de beesten langer en hebben meer ruimte nodig op het land.

Vis

Voor vis is het gemakkelijk om op de keurmerken te letten. Het MSC-keurmerk staat voor duurzaam gevangen vis wat betekent dat er wordt gevist met zo min mogelijk bijvangst. Beter is misschien wel de kweekvis met het ASC-keurmerk. Deze vis krijgt het merk als het verantwoord is gekweekt met respect voor de natuur en sociale omstandigheden. Met de Viswijzer-app van Stichting De Noordzee en het Wereld Natuur Fonds bekijk je de informatie per vis.

Zuivel

Bij zuivel is het belangrijk dat de koe buiten komt, dat is goed voor het graas- en kuddegedrag en dus voor het welzijn van het dier. Bij melk en yoghurt wordt dit aangegeven met ‘weidezuivel’. Bij kaas kies je het best voor de biologische variant. Dit garandeert het uitblijven van kunstmatige stoffen, zowel in de mest op het land als bij het maken van de kaas, en bovendien heeft de koe een beter leven.

Boter

Wat betreft boter kies je beter voor halvarine dan voor roomboter. Halvarine is plantaardig gemaakt van verschillende soorten olie zoals palm-, soya- zonnebloem- of olijfolie. Ten eerste zit er minder verzadigd vet in halvarine en dat is slecht voor je cholesterol. Ook binnen de halvarine valt er weer een verdeling te maken: zo hebben de olies van dichtbij zoals zonnebloem- en olijfolie minder verzadigd vet dan de olies afkomstig uit verre landen zoals soya- en palmolie. Dit geldt ook voor bakolies, maar goed is om te weten dat koken minder energie vraagt dan bakken of frituren.

Aardappelen, rijst en pasta

Van deze drie onderdelen van een maaltijd zijn aardappelen de meest duurzame keuze. Je kunt ze lang bewaren en komen meestal, behalve vroeg in het jaar, uit Nederland. Rijst heeft een grote milieubelasting want de natte teelt levert een rottingsproces onder water dat veel broeikasgassen oplevert. Pasta zit tussen beide producten in wat betreft duurzaamheid, maar het bewerken ervan vergt wel veel energie.

Thee of koffie

Thee is beduidend beter dan koffie. Het heeft minder grond nodig om te groeien en het kost minder energie om het klaar te maken. Bovendien leveren koffiepads en cupjes meer afval en de apparaten ervoor vragen weer energie.

Drinken

Frisdranken zijn behalve ongezond erg milieubelastend vanwege het productieproces en het afval dat het levert. Siroop of sap uit een glazen fles zijn in dit geval beter omdat je minder of gerecycled materiaal gebruikt.

Alcohol

Kijkend naar bier en wijn is bier over het algemeen meer duurzaam. Bier is vaak regionaal gebrouwen en de flesjes worden gerecycled. Bier uit blik is weer minder goed omdat het aluminium moeilijk is her te gebruiken. Wijn komt meestal van ver en heeft hierdoor een hogere milieubelasting. Biologische wijn uit karton is dan nog het beste.

Snacks

Voor het zoete tussendoortje is iets plantaardigs het meest duurzaam en gezond. Fruit uiteraard, maar ook een gedroogde versie als tutti frutti of een biscuit is okay en als de nood hoog is een stukje pure chocola. Daar zitten antioxidanten in en dat is goed voor de bescherming van het lichaam. Voor de cacao kun je kiezen voor een fair trade product.

Voor de hartige snack zijn weinig bewerkte hapjes als olijven, noten of popcorn acceptabel. Hier zijn geen kunstmatige stoffen aan toegevoegd en bevatten bovendien minder zout. Voor al het andere zondigen geldt vooral: neem snacks het liefst bij uitzondering, ze bevatten veel energie en weinig voedingstoffen.