Liza Titawano

Maandag is het vijf jaar geleden dat de revolutie in Egypte in gang werd gezet. Vandaag de dag leeft het land nog altijd in angst en ligt het toerisme op z'n gat. Zijn de Egyptenaren er echt op vooruit gegaan?

Gezien de huidige situatie zou je denken van niet. Er zijn nog steeds grote economische problemen, er is veel armoede en een grote jeugdwerkloosheid, het onderwijssysteem is slecht en iedereen die kritiek heeft op het beleid van president Abdul Fatah al-Sisi wordt gevangen gezet.

Veel van de problemen waar Egyptenaren mee leefden onder het bewind van president Hosni Mubarak (1981 tot 2011) zijn nog aan de orde van de dag en volgens Midden-Oostendeskundige Petra Stienen is het land er momenteel slechter aan toe dan voor de revolutie.

"Maar een revolutie is een proces, het gaat om een omwenteling en die brengt niet in één seizoen verandering. Zoals vijf jaar geleden ook werd voorspeld: na de revolutie ontstaat er een chaos en daar vanuit moet er door de nieuwe regering, na zestig jaar dictatuur, worden gezocht naar een nieuwe manier om met macht op te gaan."

Vanwege de aanhoudende instabiliteit hebben veel mensen dan ook de neiging om te zeggen dat de revolutie in Egypte is mislukt, maar volgens Stienen is het nog veel te vroeg om dat te stellen. "Er is momenteel geen ruimte voor meerstemmigheid, maar de onvrede onder de bevolking blijft. De redenen voor de revolutie zijn er nog steeds: grote ongelijkheid en de politiestaat zijn er nog steeds."

Grote problemen

Floor El Kamouni-Janssen, deskundige Arabische Regio bij Instituut Clingendael, vindt een periode van vijf jaar, zeker als je kijkt naar de wereldgeschiedenis, ook veel te kort om te stellen of Egypte iets met de revolutie is opgeschoten. "De uitdagingen waar de regering na Mubarak voor stond waren met alle sociaaleconomische problemen gigantisch en de regeringen die volgden hebben daar nog weinig goede oplossingen voor gevonden."

Toen Mubarak na langdurige protesten tegen zijn bewind in februari 2011 opstapte, kwam Mohammed Mursi in 2012 als eerste democratisch gekozen president aan de macht. Mursi wist de economie niet te verbeteren en gedurende zijn ambtsperiode groeide de onrust tussen de overheersende soennieten, de christelijke kopten en de sjiieten. Toen Mursi zichzelf als president via een nieuwe wet onbeperkte macht toekende, gingen de Egyptenaren opnieuw massaal de straat op.

Staatsgreep

Dit leidde in juli 2013 tot een staatsgreep en Mursi werd onder leiding van de huidige president Abdul Fatah al-Sisi, destijds legerleider, afgezet. In de periode die volgde hield de onrust in het land stand. Aanhangers van Mursi eisten zijn terugkeer en er vielen honderden doden bij verschillende confrontaties met veiligheidstroepen. Op 14 augustus kwamen bij het schoonvegen van het Rabaa al-Adaweya-plein in Caïro zeker zeshonderd demonstranten om het leven.

Paul Aarts, oud-docent internationale betrekking en Midden-Oostendeskundige aan de Universiteit van Amsterdam, keek met verbazing toe toen de Moslimbroederschap na de val van Mursi tot terroristische organisatie werd bestempeld. "Die organisatie zit zo diep geworteld in de Egyptische maatschappij, dat krijgt je er niet zomaar uit, ook niet met veel geweld." Volgens Aarts zou de kans groot zijn dat er aanhangers van de Moslimbroederschap zijn die na de gewelddadigheden in Caïro zinnen op wraak, maar radicalisering zal niet snel aan de orde zijn bij deze meer gematigde islamitische partij.

Hoeder van stabiliteit

In maart 2014 won Al-Sisi de presidentsverkiezingen met 97 procent van de stemmen en volgens hem zou Egypte weer in rustiger vaarwater komen. "Al-Sisi zet zichzelf graag neer als de hoeder van stabiliteit, maar het is de vraag wat die stabiliteit waard is als critici de mond worden gesnoerd", stelt El Kamouni-Janssen. "Onder zijn leiding is het wel rustiger geworden op straat, maar ondergronds broeit het verzet."

Tegelijk doet Al-Sisi enorm zijn best om economische hervormingen door te voeren. "Zo heeft hij een megalomaan project voor uitbreiding van het Suezkanaal doorgevoerd, hij wil de salarissen van het grote aantal ambtenaren aanpakken en probeert de toeristische sector nieuw leven in te blazen."

Toerisme

Die sector gaat door de aanhoudende onrust in het land al langer slecht, maar sinds eind oktober vorig jaar een Russisch passagiersvliegtuig met 224 inzittenden neerstortte in de Sinaï-woestijn, mijden veel toeristen het Noord-Afrikaanse land sowieso. Rusland vermoedt dat het toestel door explosieven uit de lucht is gehaald, maar Egypte zegt dat hier geen aanwijzingen voor zijn. Desondanks heeft Islamitische Staat (IS) de aanslag opgeëist en hebben meerdere vliegmaatschappijen besloten niet meer over de Sinaï te vliegen.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert momenteel voor het grootste deel van het land alleen te reizen als dit noodzakelijk is. Er is een verhoogde kans op geweld en politieke onrust en een verhoogde kans op terroristische aanslagen.

"Daarbij zitten inmiddels veertigduizend mensen vast zonder enige kans op een eerlijk proces en staat het land bekend om zijn geweld tegen vrouwen en in het licht van de gebeurtenissen in Keulen maakt dat het er ook niet echt aantrekkelijker op", stelt Midden-Oostendeskundige Stienen. "Ik denk dan ook dat Egypte als vakantieland wel eens concurrentie kan krijgen van Iran."

Banen

Met het instorten van de toeristische sector lopen veel Egyptenaren werk mis, 10 procent van de banen valt namelijk in die branche. "En een groot deel van de toeristen die naar Egypte kwamen was Russisch of Brits en zij blijven nu al helemaal weg", zegt El Kamouni-Janssen.

"Al-Sisi heeft groot ingezet met de promotiecampagne This is Egypt, maar de Sinaï is door de aanwezigheid van verschillende radicale groeperingen moeilijk onder controle te houden en bij andere toeristische trekpleisters als Luxor en Hurghada is de beveiliging wel opgeschroefd, alleen is het onmogelijk te voorspellen of het daar veilig zal blijven."

Volgens Aarts zal het nog jaren duren voordat de toeristische sector in Egypte hersteld zal zijn. "De beelden van aanslagen wereldwijd komen hard aan en hierdoor zullen toeristen toch snel denken dat het elders niet veilig is, dat je daar nier moet zijn. En ook al wordt die aanslag gepleegd door IS, al-Qaeda of een lone wolf, dat maakt voor de toerist niet zoveel uit."

Rol van vrouwen

Met het oog op voorgang van de revolutie verwacht Stienen dat op den duur de Egyptische vrouwen een grotere rol gaan spelen.

"Zij hebben nog zoveel te winnen, de patriarchale dictatuur van Mubarak en Al-Sisi is doorgedrongen tot in het huishouden en de verhouding tussen mannen en vrouwen is in veel opzichten ongelijk. Maar de vrouwen die ik spreek laten zich niet klein krijgen en ik ben er van overtuigd dat de sociale revolutie, de échte revolutie die vijf jaar geleden niet samen met de politieke revolutie plaats vond, op den duur door vrouwen gerealiseerd zal worden."