Liza Titawano

Ook al zijn sommige zaken erg complex, als student rechten kun je al mensen van juridisch advies voorzien. En je doet er nog werkervaring mee op ook. Met de Stichting Strafrechtswinkel Amsterdam slaan rechtenstudenten van de UvA twee vliegen in één klap.

Hij wilde alleen maar wat te eten halen bij de Surinamer op de hoek. Wat begon als een rustige dinsdagavond eindigde in een woordenwisseling met een agent en een paar uur op het politiebureau.

Dick Kootwijk (54) kan er nog steeds niet over uit. Toen hij buiten met zijn hond op zijn bestelling stond te wachten zag hij hoe een vrouw die door rood reed werd aangehouden door een politieagent. ‘Ik verstond ze niet, maar ik zag dat hij met pressie haar op haar nummer wilde zetten,’ zegt Kootwijk. ‘Hij hakte maar op haar in. Ik voelde dat hij het lekker vond macht uit te oefenen.’ Kootwijk ergerde zich aan dit gedrag. ‘Ben je nou nog niet klaar? Geeft het je een kick?’ riep hij naar de agent.

Omdat Kootwijk zich met de aanhouding bemoeide, richtte de agent zich na het uitschrijven van de boete aan de vrouw op hem. Toen Kootwijk geen identiteitsbewijs bij zich had, greep de agent hem bij de schouder en fouilleerde hem.

Terwijl de eigenaar van het afhaalrestaurant stomverbaasd toekeek en Kootwijk zijn hond nog maar net kon overdragen aan een vriendin, werd hij in een politieauto afgevoerd naar het bureau. Daar werd hij nogmaals gefouilleerd en kreeg hij te horen dat hij zich ‘gedroeg als een kind’.

Juridische hulp

Wat doe je in zo’n situatie? Voor Kootwijk kostte het te veel geld om er een advocaat op te zetten en andere juridische hulp was er voor dit soort zaken tot voor kort niet. Bij rechts- en wetwinkels kun je namelijk met een strafzaak niet terecht. Daar is met Stichting Strafrechtswinkel Amsterdam (SSWA) verandering in gekomen.

Gesubsidieerd tot 2013 (momenteel E 40.000 per jaar, maar teruglopend tot nihil in 2013) geven zeven rechtenstudenten van de Universiteit van Amsterdam advies over strafrechtelijke zaken aan hulpbehoevenden.

Op dinsdag- en donderdagavond houden ze spreekuur in een oud pand aan de Spuistraat, Het Gespuis, in het centrum van de stad. ‘Het werd ons in eerste instantie door andere juristen afgeraden omdat strafrechtelijke zaken veel gevolgen kunnen hebben voor het privéleven van iemand,’ zegt Navid Zahedi, (24, vierdejaars rechten), medeoprichter van de SSWA. ‘Maar als wij het niet doen, dan worden deze mensen nooit geholpen.’

Het idee voor de stichting ontstond vorig jaar bij Zahedi en Abdel El Yousfi (25, bezig met zijn tweede juridische master), voorzitter van de SSWA. ‘Afgestudeerde studenten komen binnen het strafrecht zonder ervaring maar moeilijk aan een baan,’ zegt Zahedi. ‘En tijdens de studie kun je nauwelijks ervaring opdoen. Met de SSWA kunnen de studenten die hier vrijwillig werken een streepje voor krijgen op de rest.’

Studiepunten

Ook al levert het werk van de SSWA geen studiepunten op, al direct vanaf het begin in februari stroomden de aanmeldingen binnen. Volgens El Yousfi melden zich elke week zeker twee nieuwe studenten die graag mee willen doen. Inmiddels is er een wachtlijst en El Yousfi plant binnenkort een nieuwe ronde sollicitaties om het team uit te breiden naar twintig vrijwilligers.

‘Je moet er wel tegen kunnen met dit soort klanten om te gaan, sommigen hebben ernstige verhalen. Je bent een soort mediator van de maatschappij.’

Voor Kootwijk was de zaak nog niet afgelopen toen hij na een paar uur op het bureau weer vrijgelaten werd. Hij kreeg twee boetes, een voor het niet bij zich hebben van een identiteitsbewijs en een voor het beledigen van een ambtenaar in functie.

‘Ik heb het recht op vrije meningsuiting en ik heb niet gescholden naar de agent.’ Om een antwoord te krijgen op wat hij nu het beste kon doen, stapte Kootwijk naar de SSWA. ‘Ik heb alles op papier gezet en hun het hele verhaal verteld, het waren aardige jongemannen.’

Betalen

Peter Frederiks (31, tweedejaars rechten) die de zaak van Kootwijk behandelt: ‘We hebben hem aangeraden eerst de boetes te betalen. Ondertussen dienen wij een klacht in en als de boetes zijn betaald, dan maken wij een bezwaarschrift aan. Daarna is het afwachten of de aangiftes blijven staan of dat de zaak voor de rechter komt en wij Kootwijk moeten vrijpleiten.’

Hans van Wijk (21, tweedejaars rechten) heeft al ervaring met het vrijpleiten van een cliënt. Hij heeft strafrecht, wat je normaal in het derde jaar volgt, al gedaan, en mocht de eerste zaak van de SSWA vertegenwoordigen voor de rechter. ‘Het was een leuke zaak, maar het was wel erg spannend.’ De cliënt, James (64), die niet met zijn echte naam in Folia wil, vond op straat bij een afvalcontainer een hamer op de grond.

Omdat hij thuis in de Bijlmer zijn gordijnen nog moest ophangen stak hij de hamer in zijn zak en ging op weg naar huis. Bij de McDonald’s kwam hij echter langs een politiecontrole en werd gefouilleerd. James werd verdacht van het opzettelijk dragen van een wapen. ‘Ik

was geschokt. Ik zei dat ik de hamer had gevonden en omdat ik geen tas had heb ik hem in mijn broekzak gestopt,’ zegt James. ‘De agent zei dat ik dat niet had moeten doen. Als ik hem in mijn hand had gehad, dan was het anders geweest.’

Beverwijkwapen

SSWA’er Van Wijk: ‘De hamer werd op die manier gezien als een wapen uit de vierde categorie, ook wel een Beverwijkwapen (zie

kader) genoemd.’ De SSWA was het niet eens met deze beschuldiging en Van Wijk stortte zich samen met mede-SSWA’er Pieter Wolter op de zaak. Samen schreven ze de pleitnota.

‘De hamer van James valt niet onder die vierde categorie, want hij liep er niet schreeuwend mee over straat,’ zegt Van Wijk. ‘Hij heeft er niet mee gedreigd.’ Daarnaast was Van Wijk van mening dat er rekening gehouden moest worden met het feit dat James in de bijstand en in de schuldsanering zit. Een boete van 150 euro zou een hoop geld zijn voor deze man.

Van Wijk was van tevoren wel zenuwachtig, het was immers zijn eerste zaak. De zaak kwam voor bij de kantonrechter en de twintig verdachten voor hem werden heel snel veroordeeld tot een geldboete. De kans op een goede afloop is volgens hem met juridische hulp een stuk groter dan zonder. ‘Verdachten gaan vaak in op irrelevante feiten, dat werkt niet in je voordeel. Als rechtenstudent weet je hoe je een juridisch betoog moet houden.’ En met succes. James werd vrijgesproken.

Pro deo

‘Meestal zijn dit soort zaken te klein en voor een advocaat niet interessant,’ zegt Van Wijk. ‘Maar voor een cliënt als James is het belangrijk dat hij geholpen wordt. Daar zijn wij dus voor.’ De SSWA ziet Van Wijk als een mooie kans om in aanraking te komen met het vak. Gemiddeld is hij zo’n acht tot tien uur per week kwijt met het werk voor de stichting. Of hij later als advocaat nog steeds zulke gratis zaken zal blijven doen?

‘Daar heb ik nog niet zo over nagedacht. Ik vind het eigenlijk wel mijn maatschappelijke plicht ook pro-deozaken te blijven doen, maar niet alleen maar.’ Zoals de tweeling van advocatenkantoor Anker & Anker, die veel pro-deozaken erbij doen, dat lijkt Van Wijk wel wat.

SSWA
De Stichting Strafrechtswinkel Amsterdam zit aan de Spuistraat 47A in Amsterdam. Elke dinsdag- en donderdagavond houden vrijwilligers er een open spreekuur. Momenteel is er een wachtlijst van zo’n 25 studenten, nog voor de zomer verwacht voorzitter El Yousfi weer een sollicitatieronde te houden. ‘We testen dan het inzicht door middel van een case, de studenten krijgen een uitgebreide vragenlijst en we kijken naar de cijfers tot nu toe.’

Schrijnend
Volgens SSWA-oprichter Navid Zahedi komen er schrijnende gevallen langs bij de SSWA. Zoals een Russische vrouw met een dochtertje van ongeveer vier jaar. Ze sprak slecht Nederlands, maar uit haar verhaal was op te maken dat ze al jaren bezig is met hulp krijgen voor het feit dat ze is opgelicht. ‘We hebben moeite gehad om de stortvloed aan woorden te ontcijferen. Het zal de manier zijn geweest waarop ze overkomt dat ze bij de politie niet gehoord werd.’

Artikel in pdf. op pagina 16 en 17