Online / INTERVIEW
Lesbos vreest voor vluchtelingenstroom in herfst
Hulpverleners op Lesbos vrezen dat de stroom vluchtelingen die vanuit Turkije over de Middellandse zee naar het Griekse eiland trekken, niet zal stoppen als de herfst straks begint.
Dat stelt Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling tegenover NU.nl.
De afgelopen dagen was Ceelen op het eiland aanwezig om de situatie te bekijken. "Straks wordt het koeler en is de zee woester dus is het nog gevaarlijker om de oversteek te maken. Als mensen dan drijfnat uit zee komen en er is niet genoeg hulp om ze op te vangen zit je met grote problemen. Nu al heb je ’s ochtends een vest nodig en de meeste mensen hebben niet veel mee."
"Bovendien mag je dan hopen dat er genoeg hulpverleners zijn en dat er bussen rijden. Ook nu moeten vrouwen met baby’s of ouderen kilometers naar het eerstvolgende dorp lopen nadat ze met hun rubberboot op het eiland zijn aangekomen. En als er geen bussen zijn moeten ze ook de 70 kilometer naar de hoofdstad van het eiland te voet afleggen."
Van de vluchtelingen hoort Ceelen dat er in Turkije nog duizenden mensen klaar staan om de overtocht te maken. De afgelopen week kwamen er alleen al op Lesbos dagelijks zo’n drie- tot vierduizend mensen aan. Begin juli waren dit er nog zo’n 800 tot 1200. In totaal waren er afgelopen dinsdag zo’n 17 tot 25.000 vluchtelingen op Lesbos aanwezig.
Piek
Volgens Ceelen kampt het eiland momenteel met een piek als het gaat om de toestroom van vluchtelingen. Dit komt onder meer omdat mensen bang zijn dat ze te laat komen om de grens van Servië met Hongarije te kunnen passeren nu Hongarije daar bezig is met de bouw van een hek. Dit hek moet half september af zijn.
Kort voor het telefonisch interview was Ceelen op het strand van Lesbos aanwezig toen een rubberboot, bedoeld voor 15 mensen, aankwam met zo’n zestig tot vijfenzestig vluchtelingen aan boord.
"De mensen waren heel blij dat ze heelhuids waren aangekomen. De meesten kunnen niet zwemmen en hebben nog nooit in een boot gezeten. Nu moeten ze in een keer een stuk zee van een aantal kilometer oversteken, je kunt je voorstellen dat de opluchting groot is als dat lukt."
Wachten
Tijdens het telefonisch interview rijdt Ceelen over het eiland terug naar de hoofdstad Mytilini. Terwijl ze onderweg door een dorp rijdt ziet ze, zoals eigenlijk overal op het eiland, tientallen vluchtelingen op een schoolplein hangen. Het zijn mannen, vrouwen en kinderen, allen wachtende op een bus die hun naar de haven van Mytilini moet brengen. In de hoofdstad kunnen ze worden geregistreerd en begint het wachten op een veerboot die hun naar het vaste land kan brengen.
Die registratie is bepalend voor de duizenden voornamelijk Syriërs en Irakezen. Want zolang ze niet zijn geregistreerd zijn ze illegaal en het is strafbaar om illegalen te helpen. Ceelen: "Restaurant- en winkeleigenaren mogen daarom geen eten verkopen, hotels durven geen bedden te verhuren en reguliere buschauffeurs willen geen vluchtelingen meenemen. De meeste vluchtelingen hebben wel geld, maar zijn dus heel beperkt in hun mogelijkheden."
Kara tepe
Het opvangkamp Kara Tepe, waar Stichting Vluchteling begin juli duizenden mensen onder erbarmelijke omstandigheden aantrof, is volgens Ceelen vandaag de dag nog steeds een levende hel. "We hebben dankzij donaties van particulieren schoon drinkwater en een aantal douches aan kunnen leggen, en we zijn nu bezig met de bouw van wc’s. Maar omdat het beleid van de Griekse autoriteiten betreft het doorreizen volkomen onduidelijk is, is het moeilijk om daarop te anticiperen."
Ceelen doelt op de veerboten die sinds eind augustus duizenden vluchtelingen van de eilanden naar Piraeus op het Griekse vaste land vervoeren. Daarvoor gebeurde dit ook, maar slechts af en aan waardoor Kara tepe soms overvol zat. "Je kunt je voorstellen dat wc’s in een kamp dat is bedoeld voor zeshonderd man, zo kapot zijn als er opeens zesduizend mensen op diezelfde plek zitten."
Spanningen
Het wisselende beleid maakt ook dat vluchtelingen niet weten waar ze aan toe zijn. De procedures veranderen constant en dit leidt onder de oververmoeide vluchtelingen in de brandende hitte regelmatig tot spanningen. En ook op logistiek gebied is veel onduidelijk. De ene dag rijden er speciale bussen over het eiland om vluchtelingen naar Mytilini te brengen en de andere dag rijden ze niet. "Dat zou dan zijn omdat de haven op zo’n moment te vol is", zegt Ceelen, "maar als er geen bussen rijden kampt het noorden van het eiland weer met een overschot aan mensen."
Door afval te ruimen hopen de hulpverleners het risico op een uitbraak van ziektes te beperken. Want door het gebrek aan sanitaire voorzieningen ligt dat risico wel op de loer. "In stadsparken op het eiland is de stank enorm”, stelt Ceelen. “Mensen kunnen hun behoeften nergens kwijt."
Medische hulp is er op Lesbos ook maar minimaal. "Mensen worden ziek omdat ze drijfnat aankomen of breken hun enkel omdat ze te vroeg uit de boot springen. Ik zag zelfs iemand met een luier om z’n voet, omdat er geen verband voor handen was."
Tijdbom
Het gebrek aan middelen, hulpverleners en geld is waardoor autoriteiten op Lesbos al maanden met de handen in het haar zitten. De burgemeester van het eiland noemde de situatie begin juli tegenover Ceelen als een "tikkende tijdbom waarvan de lont al is aangestoken." Ceelen: "Telkens kwamen er onderzoeksmissies die constateren dat de situatie nijpend was, maar telkens werd er niks gedaan."
Ceelen is blij dat de foto van de driejarige Alan Kurdi, die dood aanspoelde op het strand van het Turkse Bodrum, voor meer bewustzijn bij de internationale politiek heeft gezorgd. Toen dat beeld op 2 september de wereld over ging, reageerden politiek leiders geschokt en kwam er schot in zowel het overleg van de Europese Unie als dat van de Nederlandse Tweede Kamer over de vluchtelingenproblematiek.
"Het is godgeklaagd dat zoiets daarvoor nodig is, maar als het niet anders kan, dan moet dat maar. Het heeft wel een kentering teweeg gebracht in het denken en het handelen van mensen."